21 December 2007

Tatra National Park - part 2


Tatrzański Park Narodowy

Tatrzański Park Narodowy, utworzony w 1954 r., jest jednym z 23 parków narodowych na terenie Polski. (Rozporządzenie o utworzeniu z dniem 1 stycznia 1955 Tatrzańskiego Parku Narodowego zostało wydane przez Radę Ministrów 30 października 1954.)
Na granicy Polski i Słowacji, wznoszą się najwyższe góry między Alpami i Kaukazem — Tatry. Wprawdzie ani najwyższy szczyt Tatr — Gerlach (2655 m n.p.m.), leżący po słowackiej stronie granicy, ani najwyższy szczyt Polski — Rysy (2499 m n.p.m.) — nie mogą się równać z Mont Blanc czy Elbrusem, ale duże różnice wzniesień, piętrowość klimatu i niezwykły skład gatunkowy fauny i flory sprawiają, że Tatry mają charakter wysokogórski. Powierzchnia Tatr wynosi ok. 750 km2, z czego 150 km2 przypada na Tatry Polskie; reszta to Tatry Słowackie. Rzeki zaczynające swój bieg w Tatrach Polskich należą do zlewiska Bałtyku, zaś rzeki biorące początek w Tatrach Słowackich wpadają do Morza Czarnego.
Tatry, a właściwie ich niższe partie, przez długi czas były obiektem dość intensywnej, żeby nie powiedzieć rabunkowej eksploatacji. Z konieczności ochrony unikatowej przyrody tych gór zaczęto sobie zdawać sprawę już pod koniec XIX w., kiedy to rabunkowa gospodarka leśna doprowadziła do przerzedzenia naturalnego drzewostanu i, w konsekwencji, do katastrofalnej powodzi na terenach podgórskich. Wówczas to powstało Towarzystwo Ochrony Tatr; mniej więcej w tym samym czasie zaczęły się podnosić głosy żądające utworzenia parku narodowego.
Pierwsze starania o utworzenie parku przyrody w rejonie Tatr, Pienin i Babiej Góry (obejmujące tereny po obu stronach granicy państwowej) zostały podjęte w 1924, po powołaniu polsko-czechosłowackiej komisji delimitacyjnej. Rozważano różne projekty, ale nie zdołano ich zrealizować. W 1932 państwo wykupiło część leżących w Tatrach dóbr rodziny Uznańskich, w 1933 dołączono do nich obszar należący do Fundacji Kórnickiej, a w 1938 dobra jaworzyńskie. Jednak dopiero w 1947 na terenach należących do państwa utworzono Park Tatrzański jako wyodrębnioną jednostkę administracyjną lasów państwowych. Pierwszym rezerwatem na jej terenie była Hala Pyszna (górna część Doliny Kościeliskiej).
Na jego utworzenie polskie Tatry musiały jednak poczekać do 1954 roku, czyli sześć lat dłużej niż Tatry Słowackie. Ochroną parkową objęto wówczas cały obszar górski i otulinę na Podhalu. W chwili utworzenia parku Tatry były zdewastowane, liczebność dzikich ssaków była niska, a drzewostan był w opłakanym stanie. Tatry, ze swą alpejską przyrodą, stromymi szczytami i wielką różnorodnością krajobrazów zawsze miały wielu zwolenników. Nic dziwnego, bo zadowolić mogą zarówno wytrawnych wspinaczy jak i typowych "ceprów", jak nazywają górale mieszkańców nizin.

Podział Tatr na Zachodnie, Wysokie i Bielskie (te ostatnie tylko na Słowacji) jest uzasadniony budową geologiczną. Tatry zaliczane są do gór orogenezy alpejskiej. Ich trzon stanowią skały krystaliczne z granitem, który w niektórych miejscach np. w Tatrach Zachodnich i Bielskich jest pokryty dolomitem i wapieniem, z licznymi jaskiniami i innymi zjawiskami krasowymi, sprawiającymi, że okolice te są szczególnie łasym kąskiem dla grotołazów. Doliny otaczające szczyty zbudowane są z warstwowej skały osadowej zwanej fliszem. Klimat Tatr, a co za tym idzie ich roślinność, charakteryzuje się piętrowością. Piętro najniższe, czyli piętro regla dolnego, porastają bory świerkowe z domieszką jodły, buka i jaworu. Regiel górny to prawie wyłącznie bór świerkowy. Piętro kosówki (1550-1800) porasta roślinność krzaczasta z przewagą kosodrzewiny. Piętro hal to łąki wysokogórskie z zadziwiająco bogatą roślinnością alpejską. Można tu spotkać wiele gatunków goryczek, goździki, sasankę i szarotkę. Piętro turni zadziwia tym, że i tam można znaleźć zaskakująco dużo roślin, zwykle bardzo niewielkich i rosnących w kępach "przycupniętych" między skałami (np. lepnica bezłodygowa, skalnica tatrzańska). Z tatrzańskich ssaków warto wymienić kozicę, świstaka, a w niższych partiach jelenia, sarnę, rysia i łasicę. No i oczywiście niepisanego władcę tatrzańskich dolin - niedźwiedzia brunatnego. Wśród ptaków króluje orzeł przedni, charakterystyczny jest też pomurnik, gniazdujący w wyższych partiach gór; można go rozpoznać po czerwonych skrzydłach i niezwykłych zdolnościach wspinaczkowych.
Zarówno faunę jak i florę Tatr charakteryzuje duża liczba endemitów, i to nie tylko zachodniokarpackich, czy karpackich, ale nawet tatrzańskich, to znaczy występujących wyłącznie w Tatrach. Świstak tatrzański stanowi podgatunek świstaka alpejskiego. Przez pewien czas groziło mu wyginięcie, do czego przyczynił się góralski przesąd, że jego sadło jest panaceum na różne choroby. Bogata jest endemiczna fauna bezkręgowców (np. Allogamus starmachi). Z endemitów roślinnych warto wymienić trawy, a mianowicie kostrzewę tatrzańską, kostrzewę bezostną i karpacką oraz boimkę dwurzędową, a także rośliny kwiatowe: urdzik karpacki i szafran spiski, zwany też krokusem, który wiosną pokrywa fioletowym dywanem rozległe połacie niektórych szerokich dolin tatrzańskich. Na uwagę zasługują też dębik ośmiopłatkowy, sit skucina i wierzba żyłkowana, relikty epoki lodowcowej.
Bogactwu roślinności odpowiada bogactwo krajobrazowe, choć aby to docenić turysta powinien wykazać się dość dobrą kondycją, zwłaszcza, że różnice wzniesień są stosunkowo duże. Na zmęczonych turystów czeka wiele górskich schronisk, do których jednak zwykle trzeba sporo podejść. U podnóża Tatr Polskich rozłożyła się "polska stolica zimowych sportów", Zakopane; u podnóża Tatr Słowackich istnieje kilka miejscowości z zapleczem turystycznym, jak np. Tatrzańska Łomnica i Poprad. To właśnie w miejscowościach podgórskich zaczynają się najważniejsze szlaki turystyczne. W Tatrach wolno się bowiem poruszać tylko po oznakowanych ścieżkach, które zwykle są w dobrym stanie, a w bardziej eksponowanych miejscach są często zaopatrzone w klamry i łańcuchy umożliwiające turystom bezpieczne dotarcie do celu nawet w razie załamania się pogody. Jednym z najczęściej odwiedzanych schronisk tatrzańskich jest schronisko PTTK przy Morskim Oku, położone nad jeziorem o tej samej nazwie. Innym ciekawym schroniskiem, ulubioną bazą wypadową turystów, jest schronisko w Dolinie Pięciu Stawów Polskich, położone w samym sercu polskiej części Tatr Wysokich. Jeziora tatrzańskie cechuje znaczna przejrzystość wody; spotykany w opracowaniach popularnych i naukowych termin "staw" wywodzi się z nazewnictwa gwarowego i na tyle się upowszechnił, że mianem tym zaczęto nazywać wszystkie polodowcowe jeziora tatrzańskie. Słowacka część Tatr również ma dobre zaplecze turystyczne, ale z racji większej powierzchni słowackiego parku tamtejsze schroniska i hotele są rozmieszczone nieco rzadziej, choć niejednokrotnie również na dużych wysokościach.
Fakt, że południowa granica polskiego Tatrzańskiego Parku Narodowego jest zarazem północną granicą parku słowackiego (TANAP- u), umożliwia swobodne przemieszczanie się zwierząt i ma ogromne znaczenie dla zachowania bioróżnorodności obu tych obszarów chronionych. Zarówno polski jak i słowacki park narodowy otacza obszar otuliny, na którym dozwolone są niektóre formy działalności rolniczej i gospodarczej. Pewne przejawy tradycyjnej gospodarki rolnej (wypas owiec, koszenie traw) dozwolone są nawet na obszarach pod ścisłą ochroną, co jest o tyle uzasadnione, że działalność taka ma tu wielowiekową tradycję, a zaprzestanie jej może spowodować drastyczne zmiany w ekosystemie.
Ze względu na unikatowy charakter tego wysokogórskiego obszaru oba tatrzańskie parki narodowe; polski i słowacki; zostały w 1993 roku wpisane na listę Rezerwatów Biosfery UNESCO.

Tatra National Park - part 1


Tatra National Park

Tatra National Park (Polish: Tatrzański Park Narodowy; abbr. TPN) is located in the southern part of Poland, by the borders with Slovakia. It was created in 1954 on the area of 215.56 km², but the current area is smaller - 211.64 km². 151.91 km² are forests and 56.60 km² are mainly meadows. Strictly protected are 115.14 km², of which 61.49 km² are forest ecosystems.
First calls for protection of the Tatras appeared at the end of the 19th century. In 1925 first efforts to create a national park, in cooperation with Slovakia, took place. Formally the park was created in 1937, on the area that belonged to the state forests authority. After WW2, in 1947, a separate administrative unit, Tatra Park, was created. And in 1954, with the decision of Polish Government, Tatra National Park was created. In 1993 TPN and its Slovak equivalent with the same name –Tatra National Park (Slovak: Tatranský Národný Park)– became UNESCO’s biosphere preserve of worldwide importance.
The National Park covers the only Alpine mountain range in Poland. The highest peak in Poland, Rysy (2,499 m AMSL), is located here. The Polish Tatra range, which is a part of the Carpathian Mountains, is divided into two parts: High Tatras (Tatry Wysokie) and Western Tatras (Tatry Zachodnie). The landscape consists of sharp-edged peaks and hollows with numerous rock formations. There are around 650 caves, of which the cave system Wielka Sniezna is the longest (18 km) and the deepest (maximum depth 814 m). Six caves of the system are open to public.
There are several streams and around 30 mountain lakes called staw (pond). These water bodies are an important part of the High Tatra landscape. The largest lakes are: Morskie Oko with an area of 349,000 m² and maximum depth of 50.8 m, and Wielki Staw Polski with an area of 344,000 m² and maximum depth of 79.3 m. Longest streams reach 20 km. Waterfalls, such as Wodogrzmoty Mickiewicza are popular with tourists. The highest waterfall is Wielka Siklawa at 70 m.
Flora
Up to 1,250 m there are mainly fir and beech forests. Higher levels, up to 1,550 m, are covered with spruce forests, which turn into grassland at higher heights, which grows up to 1,800 m. The highest level, above 1,800 m, is of Alpine character.
Fauna
The National Park contains several endemic species and many endangered and protected ones. Animals include: Tatra chamois and marmot, both protected since the mid-19th century, brown bear, Eurasian lynx, wolf, otter, eagle, and falcon.


Parque Nacional de los Tatras

Parque Nacional de los Tatras – el más grande de los parques de Malopolska, está protegiendo el relieve postglaciar alpino de los Tatras, las montaňas más altas de Polonia, quo llegan a una altura de 2500 m sobre el nivel del mar (la cima más alta Rysy – 2499 m) y protege en el mismo tiempo su naturaleza. Es el único lugar en Polonia donde se puede observar animales como la marmota (marmota marmota) y la gamuzarupicarpa rupicarpa). ¡Atención ! Los osos pardos – ¡el contacto puede ser peligroso!
Las numerosas rutas turísticas permiten conocer los más bellos rincones de las montañas, entre otros, lagos de montaña, valles, cascadas y cuevas. Buenas condiciones para la práctica de la escalada, la espeleología y el senderismo durante todos el año, así como para la práctica del esquí en invierno.

20 December 2007

Historia - part 3

Historia geologiczna

Historia powstawania Tatr jest długa i złożona. Wyniesione zostały w okresie trzeciorzędowym, podczas ruchów górotwórczych alpejskich (w tym samym czasie powstały też inne masywy jak: Alpy, Pireneje, Apeniny, całe Karpaty, Kaukaz, Himalaje) co wcale nie oznacza, że to jest ich początek, za który raczej powinno się uważać okres powstawania skał z których są obecnie zbudowane np. skały metamorficzne - 400 mln lat temu. Co ciekawe duża część późniejszych skał osadowych, tworzących obecnie tatrzańskie regle, powstały zupełnie w innym rejonie i zostały nasunięte w postaci płaszczowin na skały powstałe na miejscu.
Ogromne znaczenie dla dzisiejszego wyglądu Tatr miała epoka lodowcowa, podczas której lodowce ukształtowały doliny tatrzańskie, a po ich stopnieniu moreny oraz kotły polodowcowe pozwoliły do powstania wielu jezior.


Początki osadnictwa

Spisz jest krainą leżącą na terenie dzisiejszej Słowacji na wschód od Tatr Wysokich. Zgodnie z ostatnimi badaniami obszary te były stale zasiedlone od mniej więcej 5000 lat.
W rejonie Spiskiego Czwartku na Słowacji (na pd-wsch. od Popradu) odkopano ślady osad z epoki neolitu (czyli kamienia gładzonego) oraz epok późniejszych środkowego brązu, ery halsztackiej i czasów Wielkiej Morawy. W okolicach Mysiej Górki odkryto osadę o charakterze miasteczka otoczoną murami z roku 1550 p.n.e.! czyli z czasów kultury otomańskiej z wyraźnymi wpływami kultury śródziemnomorskiej. Miasteczko to posaiadao nawet swój własny akropol.
Same Tatry przez długi czas były ziemią niczyją. W wiekach XI i XII n.e. znaczny ich obszar był pokryty gęstą puszczą, która stanowiła naturalną granicę między Polską i Węgrami. Granice obu krajów dochodziły do jej skraju, więc z czasem władcy zaczęli myśleć o powiększeniu swoich terytoriów. Węgrzy byli w tej kwestii dalej zaawansowani niż Polacy i już w XII w. Tamtejsi władcy nadawali nie zamieszkałe lub słabo zamieszkałe obszary magnatom, instytucjom kościelnym i miastom, promując w ten sposób osadnictwo na tych terenach.Efektem tego było opanowanie lesistego pasa granicznego u stóp Tatr w zasiedlonej już wcześniej, bo w X w. Kotlinie Spiskiej.

Ponieważ miejscowy czynnik ludzki nie był zbyt liczny i kolonizacja postępowała bardzo wolno, należało go zasilić osadnikami z przeludnionej Flandrii. Ci z kolei okazali się niezbyt przydatni do pracy w terenach górskich i podgórskich i ich rolę przejęli osadnicy niemieccy z Saksonii, potem z Polski i ze Śląska.
W tym okresie do kolonizacji tego regionu znacznie przyczyniła się rodzina Berzeviczych, wywodząca się od proboszcza spiskiego Adolfa. Po otrzymaniu nadań króla węgierskiego Andrzeja II z 1209 r. skolonizowała ona przy pomocy osadników saskich obszar północnej Doliny Spiskiej. Później osadnictwo postępowało wieku XIV i XV na obszarze Magury Spiskiej. Skolonizowane zostały jej północne i północno-zachodnie obszary aż po Dunajec i Białkę.


Zakopane - historia miasta

Pierwotnie Kotlina Zakopiańska porośnięta była lasami. Nazwa miasta, która jest prawdopodobnie konsekwencją tego faktu iż- wywodzi się ona od terminu "zakopane", oznaczającego teren wykarczowany pod polanę.
Jako pierwsze pojawiły się tu sezonowe osady pasterskie, które przekształciły się w wieś w drugiej połowie XIV wieku. Początkowo była własnością króla a w 1772 roku została zagarnięta przez cesarsko-królewski skarb austriacki, który z kolei sprzedał ją wraz z częścią Tatr rodzinie Homolacsów w 1824 roku. Za ich panowania
rozwijały się właściwie tylko Kuźnice, za sparawą znajdującego się tam zakładu metalurgicznego. Turystyczną wegetację miasta przerwało powstanie Towarzystwa Tatrzańskiego w roku 1873. Jego współzałożycielem był Tytus Chałubiński- lekarz, przyrodnik i pionier taternictwa, aktywnie promujący Zakopane. Trzy lata póżniej miejscowość uzyskała statut uzdrowiska. Kiedy w 1889r nabył ją Władysław Zamoyski, posiadała juz ponad 3000 mieszkańców. Dalszy rozwój miasteczka stał się możliwy dzięki wybudowaniu drogi do Nowego Targu oraz doprowadzeniem lini kolejowej z Chabówki. Łatwiejsza dostępność Zakopanego zaoowocowała wyraźnym wzrostem liczby gości. Na początku XX wieku powstało wiele sanatoriów i pensjonatów. Przybywał tu świat artystyczny z całej Polski, między innymi Stanisław Witkiewicz. Wprowadził on pojęcie "stylu zakopiańskiego", który szczególnie przyjął się w budownictwie willowym i do dziś jest znakiem firmowym Podhala. Dynamiczny rozwój Zakopanego trwał nieprzerwanie również w latach międzywojennych. Zbudowano skocznię pod Krokwią i dwukrotnie (1929r i 1939r) odbyły się tu Narciarskie Mistrzostwa Świata FIS. W 1933 roku Zakopane otrzymało prawa miejskie. W latach okupacji w hotelu Palace mieściła się placówka gestapo, skąd kierowano akcją "Goralenvolk", mającej na celu pozyskanie górali.
W roku 1955 Rząd uchwalił ustawę dot. rozwoju miasta pod kątem turystyki, rekreacji i sportu. Przyniosła ona korzystne zmiany i inwestycje- powstał dworzec PKS, Dom Turysty, Ośrdek Szkolenia Sportowego pod Krokwią (przebudowano również samą skocznie skocznię) a poczta otrzymała nowy pawilon.
Dziś Zakopane jest najważniejszym polskim ośrodkiem sportów i turystyki górskiej.

Historia - part 2

Historia de Zakopane

La ciudad mas importante de Tatras, "capital" polaca en invierno, Zakopane, no es una población muy vieja. Su existencia fue mencionada por la primera vez en las fuentes en el siglo XVII. Al principio en este terreno existían varias poblaciones situadas entre Gubalowka y las Tatras. En el siglo XVIII Kuznice era el pueblo más grande y más importante (ahora es un barrio de Zakopane), conocido por sus fuentes de acero. En los principios del siglo XIX, el desarrollo de Zakopane fue muy grande, superando el de Kuznice y después de poco tiempo se construyó la primera iglesia parroquial en este terreno en 1847. Este edificio pequeño e impresionante todavía está en la calle Koscieliska.

En la segunda parte del siglo XIX Zakopane fue “descubierto” por la inteligencia polaca y por los artistas polacos, razón por la cual el pueblo se convirtió en un centro montañero muy popular. Lo que atraía a los artistas fue no sólo el clima y la belleza de las montañas, pero también la cultura popular de los montañeses de la región. El comportamiento alborotador de los escritores, poetas y pintores de la belle époque contribuyeron a la popularidad de Zakopane, haciéndola el punto de cotilleo más conocido de Polonia. Los paisajes y el clima de la ciudad hicieron que el médico de Varsovia, Tytus Chalubinski empezara a convencer a la gente que sufría de tuberculosis o enfermedades cardiacas que viniera aquí a vivir. Entre los residentes y visitantes más famosos de Zakopane podemos enumerar el compositor Karol Szymanowski, la actriz Helena Modrzejewska, el escritor Henryk Sienkiewicz y el pintor y diseñador Stanislaw Witkiewicz que inventó “el estilo de Zakopane” inspirado por la arquitectura tradicional de la región. Los admiradores de la región fundaron La Sociedad de las Tatras en 1873 para proteger la flora y fauna del terreno y popularizar las montañas. El desarrollo de Zakopane se aceleró en el año 1899, cuando se abrió la línea de ferrocarril entre Zakopane y Cracovia.

La prosperidad y la popularidad de este lugar siguió creciendo entre los años 1920 y 1930 y en 1933 Zakopane recibió los derechos municipales. Aunque la ciudad atraía a muchos turistas y artistas, como por ejemplo el excéntrico Witkacy (pintor y arquitecto, hijo de Stanisław Witkiewicz), los montañeros que vivían ahí eran pobres, lo que causó la emigración de muchos de ellos a los Estados Unidos.

Durante la Segunda Guerra Mundial Zakopane estuvo fuera de la actividad militar. Algunos de sus habitantes participaron en las movidas de resistencia como guías que llevaban a la gente al otro lado de la frontera y ayudaban a pasar de contrabando el correo, las armas y la prensa.

19 December 2007

History - part 1

Human involvement

The Tatra Mountains were used in the 18th and 19th centuries for sheep grazing and mining and many trees were cut down to make way for human exploitation. Although these activities were stopped, the impact is still clearly visible. Moreover, there are new problems. Pollution from the industrialized regions of Kraków, Ostrava and Orava and uncontrolled tourism are damaging the mountains.
The Slovak Tatra National Park (Tatranský národný park; TANAP) was founded in 1949, and the contiguous Polish Tatra National Park (Tatrzański Park Narodowy) was founded in 1954. Both areas were added to the UNESCO Biosphere Reserve list in 1993.
On 19 November 2004, large parts of the forests in the southern part of the High Tatras were damaged by a strong wind storm. 3 million cubic metre of trees were uprooted, two people died and several villages were totally cut off. Further damage was done by a subsequent forest fire, and it will take many years until the local ecology is fully recovered.

History of Zakopane

The history of Zakopane goes back some 400 years. However, the beginnings of this place are not exactely known. It appears to have come into being when the seasonal shepherds settlements became transformed into permanent abodes. It is understood that the Settlement prerogative ( missing ) was issued by King Stefan Batory in 1578.
Zakopane's career as a resort and holiday centre began in the second half of the19th century. This was after the beauty of Morskie Oko Lake and the charm of Koscieliska Valley, had been discovered by some very well known Poles who had been setting off their trips to Tatra mountains. They were: Stanislaw Staszic (who was here in 1803-1805 )- scholar and educator, Ludwik Zejszner (1829) - geologist, Seweryn Goszczynski (1840) - the author of "Journal of Journey to Tatra mountains" and Zygmunt Steszynski (1840) - the author of the poem "Tatry in 24 Pictures" (1840) Nevertheless.

In 1845 a parish was instituted in the village known as Zakopane, and its first parish-prist The Rev. Jozef Stolarczyk made an accomodation and tourist agency offices of his presbitery.
120 years ago Tatra Mountains Society (Towarzystwo Tatrzanskie) was called into being. One of its founders, Dr. Tytus Chałubinski "discovered" beneficial features in the climate of Zakopane and provided it with a spa status (1886).
In 1875 organization of hydrotherapeutic institutions began. The first one was founded in Kuznice by Dr. Ludwik Ganczarski. One of the biggest - Dr. Andrzej Chramiec in 1887.
In 1888 the Museum of Tatra Mountains was established, and ten years laater - an antituberculitic sanatorium.
94 years ago a railway Chabowka - Zakopane was open, witch was followed by radical increase in the number of tourists.
85 years ago Skiers Association of Zakopane ( Zakopianski Oddzial Narciarzy ) began its activities. They opened a skiing school for civilians.
During the First World War two famous Polish writers Jan Kasprowicz and Stefan Zeromski where among those who were struggling for independence here. The latter would become a leader of a movement known as "Rzeczpospolita Zakopianska" ( Zakopane Republic ) in 1st November 1918.
In 1929 Zakopane had 15,000 residents, in 1939 more than 20,000.
In the time between the two World Wars the great ski-jump was constructed on Krokiew (1925), two sport grounds in Rownia Krupowa were opened (1929), the lift to Kasprowy Wierch was put into service (1936), the railway to top of Gubalowka was built (1937) and power generating station was opened in Kamieniec (1937)
After the Second World War Zakopane became even more fashionable than before. The town was developed. New hotels, holiday-houses and residential are as were built. Numerous sport and cultueal events were organized, as well as folk and film festivals. However, with the development of the city its function as a spa town began to decline; the antituberculitic sanatoriums and many other health institutions have been closed down.
In 1993, 60 years ago Zakopane got town rights. There are 30,000 residents in Zakopane about 1,5milions tourists visit the town annually. Zakopane is an organizer of the Winter Universiade 1993, witch will take place in February; the traditional International Folk Festival of Mountain Regions will take place in August.

18 December 2007

Fauna



Fauna

The Tatra Mountains are home to many species of animals: 54 tardigrades, 22 turbellarians, 100 rotifers, 22 copepods, 162 spiders, 81 molluscs, 43 mammals, 200 birds, 7 amphibians and 2 reptiles.
The most notable mammals are the Tatra chamois, marmot, snow vole, brown bear, wolf, Eurasian lynx, red deer, roe deer, and wild boar. Notable fish include the brook trout and alpine bullhead.
The endemic species include the caddis fly, spider Xysticus alpicola and wingless springtail.



Fauna

En Polonia excepcionalmente ricos desde el punto de vista de su fauna son los Tatras. Aquí viven muchas especies de mamíferos, como los osos, los lobos, los linces, las nutrias, los tejones, los ciervos y los corzos. De las especies de pájaros habitan el águila, el milano, el alcotán, el buharro, el búho, varias especies de lechuzas y el ave lira. El animal más característico de la fauna de los Tatras es la gamuza. Estos animales se mueven por las laderas de las montañas, saltando de una saliente a la otra. Se parecen a las cabras caseras, pero la gracia y elegancia de sus movimientos las acercan a los ágiles antílopes. Tienen unas patas muy fuertes, unas pezuñas con una elástica parte interior, así como un corazón más grande que otros mamíferos, a la vez que mantienen un ligero peso lo que les permite con facilidad subir a las rocas más abruptas.


Fauna

Świat zwierzęcy do granicy lasów przypomina pierwotną faunę niżu. Zwierzynę płową reprezentują takie gatunki jak:sarna (Capreolus capreolus), jeleń szlachetny (Cervus elaphus), niektóre drapieżniki: lis (Vulpes vulpes), borsuk (Meles meles), ryś (Lynx lynx), niedźwiedź brunatny (Ursus arctos), niektóre gatunki ptaków: puchacz (Bubo bubo), orzeł przedni (Aquila chrysaetos), głuszec (Tetrao urogallus), jarząbek (Bonasa bonasia), orlik krzykliwy (Aquila pomarina), ryby: pstrąg potokowy (Salmo trutta). Piętra powyżej lasów zamieszkują zwierzęta niespotykane w Polsce poza Tatrami. Wśród ssaków są to: świstak (Marmota marmota), kozica (Rupicapra rupicapra), nornik śnieżny (polnik tatrzański) (Microtus nivialis mirhanreini), darniówka tatrzańska (Pitymys tatricus). Wśród ptaków: płochacz halny (Prunella collaris), siwerniak (Anthus spinoletta), pomurnik (Tichodroma muraria), orzechówka (Nucifraga caryocatactes ).

Flora

Flora

The Mountains have a diverse variety of plants. They are home to more than 1,000 vascular plants, about 450 mosses, 200 hepatics, 700 lichens, 900 fungi, and 70 slime moulds. There are five climatic-vegetation belts in Tatras:
The distribution of plants depends on altitude:
- up to 1,300 m: Carpathian beech forest; almost no shrub layer, herb layer occupies most of the forest floor
- to 1,550 m: Spruce forest; shrub layer poorly developed, mosses are a major component
- to 1,800 m: Mountain Pine, numerous herbs
- to 2,300 m: high altitude grasslands
- from 2,300m up: Subnivean - bare rock and almost no vegetation (mostly lichens)



Flora

La flora de los Tatras cuenta aproximadamente con 1 300 especies de plantas, de hierbas y de flores, la mayor parte de bosque de conífera. Los árboles ya no crecen en altura.
Se formaron cinco galerías horizontales de vegetación. La mayor cantidad de superficie la ocupa la galería más baja (1250 m sobre el nivel del mar) con bosques de abetos plantados por el hombre. La galería superior (1500 m) son bosques coníferos de abetos, de los que muchos han conservado su carácter original. En su frontera superior se encuentran el alerce europeo, el abedul de los Cárpatos, el sauce de Silesia, y en las abruptas laderas, bosques de abetos.
Hay muchas especies de musgos y líquenes. Los Tatras son famosos por tener la mayor cantidad de líquenes del país, que alcanzan cerca de 700 especies. Hay especies endemitas y también de reliquias. La riqueza de las endemitas es allí la mayor del país. Asimismo, hay unas cuantas especies de endemitas de los Cárpatos.

Flora

W Tatrach rośnie około 1300 gatunków roślin naczyniowych, z czego w Tatrzańskim Parku Narodowym około 1000. Charakterystyczną grupę stanowią rośliny wysokogórskie - dla 200 z nich Tatry są jedynym obszarem występowania w Polsce. Bardzo bogata jest flora mszaków - występuje ich tutaj ok. 700 gatunków, co stanowi 80% wszystkich gatunków w Polsce, ok. 1000 gatunków grzybów, 870 gatunków porostów i liczna flora glonów i 72 gatunki śluzowców.
Duże różnice wysokości bezwzględnej sprawiają, że w Tatrach zaznacza się piętrowy układ świata roślinnego:
- pogórze (do ok. 800 m n.p.m.) – gatunki identyczne jak na niżu.
- regiel dolny (do 1200-1250 m n.p.m.) – pierwotnie lasy złożone z jodeł pospolitych (Abies alba) i buku zwyczajnego (Fagus silvatica)
- regiel górny (do 1500 m n.p.m.) – złożony głównie ze świerku pospolitego (Picea abies). Górna granica regla stanowi jednocześnie górną granicę lasu. Rosną tu karlejące świerki pospolite, wierzba śląska (Salix silesiaca), brzoza karpacka (Betula carpatica), jarząb nieszypułkowy (Sorbus chamaemespilus) i sosna limba (Pinus cembra).
- kosodrzewina (do 1800 m n.p.m.) – z pierwotnej powierzchni drzewostanu pozostało dziś jedynie ok. 50%, resztę wskutek gospodarki pasterskiej zajęły hale. Zwiększyło to zagrożenie lawinowe w górach. Tworzy ją głównie kosodrzewina (Pinus mugo).
- hale (do 2300 m n.p.m.) – piętro niegdyś intensywnie wykorzystywane gospodarczo jako pastwiska. Obecnie wykorzystywane ekstensywnie.
- piętro turni (powyżej 2300 m n.p.m.) – rośnie tu jedynie ok. 40 gatunków roślin naczyniowych.
Endemity tatrzańskie:
- warzucha tatrzańska (Cochlearia tatrae)
- przymiotno węgierskie (Erigeron hungaricus)
- pszonak Wahlenberga (Erysimum wahlenbergii)
Endemity zachodniokarpackie:
- urdzik karpacki (Soldanella carpatica)
- skalnica tatrzańska (Saxifraga perdurans)
Inne ciekawe rośliny: szarotka alpejska (Leontopodium alpinum), lilia złotogłów (Lilium martagon), dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis), szafran spiski (Crocus scepusiensis), kuklik górski (Geum montanum), skalnica nakrapiana (Saxifraga aizoides), goryczka kropkowana (Gentiana punctata), goryczka trojeściowa (Gentiana asclepiadea), goryczka wiosenna (Gentiana verna), zimowit jesienny (Colchicum autumnale), goździk wonny (Dianthus praecox), mak alpejski (Papaver burseri), rojnik górski (Sempervivum montanum),arcydzięgiel litwor (Archangelica officinalis), tojad mocny (Aconitum firmum), sasanka alpejska (Pulsatila alpina).


17 December 2007

Climate


Climate

The Mountains lie in the temperate zone of Central Europe. They are an important barrier to the movements of air masses. Their mountainous topography causes the most diverse climate in that region.
The effects of global warming in the Tatra Mountains started to be visible around the 1980s.
Winds

The average wind speed on the summits is 6 m/s.
southerly winds on the northern side
westerly winds at the base of Tatra (Orawa-Nowy Targ Basin)
foehn winds (Polish: halny) most often occur between October and May. They are warm and dry and could cause extensive damage.
Temperature
Temperatures range from -40 °C in the winter to 33 °C in warmer months. Temperatures also vary depending on altitude and sun exposure of a given slope. Temperatures below 0 °C last for 192 days on the summits.
Precipitation
Highest precipitation figures are recorded on northern slopes. In June and July monthly precipitation reaches around 250 mm. Precipitation occurs for 215 to 228 days a year. Thunderstorms occur 36 days a year on average.
Snow cover
Maximum thickness on the summit amounts to around 320 cm in March. Peaks are sometimes covered with snow throughout the year. Avalanches are frequent.



Clima

En la zona montañosa de Tatras realmente sólo hay dos estaciones bien marcadas, verano-invierno, y son abundantes las lluvias. Los veranos son cortos, mientras que inviernos largos y fríos.




Klimat

Klimat tatrzański ma wiele cech wspólnych z klimatem alpejskim. Najważniejsze z nich to niska średnia temperatur w roku, duża zmienność temperatur w ciągu doby, gwałtowne zmiany, częste zachmurzenia, znaczna ilość dni z opadami (w wyższych partiach gór większość opadów ma postać śniegu), zamglenia, długo utrzymująca się pokrywa śnieżna, silne nasłonecznienie i wiatry wiejące zazwyczaj z zachodu oraz z kierunku południowo-zachodniego. Większość zjawisk związana jest z przechodzeniem frontów atmosferycznych.
Zima w Tatrach trwa zazwyczaj od końca listopada do końca marca (w Zakopanem) i od połowy października do początku maja na wysokości Kasprowego Wierchu. Najzimniejszym miesiącem najczęściej jest luty, a najcieplejszym lipiec. Najniższa zanotowana temperatura to -39,5°C w lutym 1929 a najwyższa to +30,2°C w sierpniu 1943. Charakterystyczne dla klimatu tatrzańskiego są zimowe inwersje temperatury (im wyżej tym cieplej) oraz śnieżyce w środku lata.
Silne, często huraganowe wiatry zazwyczaj nazywane są halnymi. To uogólnienie jest błędne. Wiejący z kierunku południowego wiatr halny jest odpowiednikiem fenu. Powstaje w sytuacji, gdy na wschód od Tatr rozwija się wyż a na zachód niż. Nagrzane powietrze po południowej stronie Tatr podnosi się i stopniowo ochładza się (ok. 0,6°C/100 m). Para wodna zawarta w powietrzu skrapla się. a nad grzbietem Tatr powstaje podłużny obłok (widoczny najlepiej nad Giewontem i Czerwonymi Wierchami). Masy powietrza po przejściu grzbietu opadają gwałtownie w kierunku Zakopanego. Temperatura po polskiej stronie Tatr rośnie (ok. 1°C/100 m) a wiatr wieje gwałtownymi, ciepłymi podmuchami, pomiędzy nimi występują charakterystyczne okresy "ciszy". Wiatr halny zazwyczaj pojawia się wiosną lub jesienią, trwa od kilku godzin do kilku dni. Kończy się na ogół opadami deszczu lub śniegu. Najsilniejszy przeszedł w dniach 6-7 maja 1968 r., wiał z prędkością 280 km/godz. i połamał ok. 500 ha lasu. Wiatr halny poprzedza spadek ciśnienia powietrza odczuwany zwłaszcza przez osoby nadpobudliwe oraz cierpiące na choroby serca i krążenia. Zimne, porywiste wiatry wiejące z kierunków zachodnich nazywane są przez górali orawskimi.
Innym zjawiskiem występującym w Tatrach są silne zamglenia. W przypadku utrzymywania się mgieł w dolinach przy jednoczesnym nagrzaniu powietrza w wyższych partiach gór można czasem zaobserwować w horyzontalnym położeniu słońca tzw. widmo Brockenu (własny, wyolbrzymiony cień na ekranie mgieł). W przesądach taternickich zaobserwowanie tego zjawiska traktowane bywa jako ostrzeżenie (zwiastun nieszczęścia). Jednak widziane trzykrotne jest już swoistym "zabezpieczeniem" w dalszych wędrówkach po górach.

16 December 2007

Geology

Geology

The core of the Tatra Mts. is formed by Hercynian crystalline massif, which is covered by a thick pile of Mesozoic sedimentary rocks. Generally, the massif is tilted towards the North. The sedimentary cover of the Hercynian crystalline massif is locally undetached, but mostly it is built of several tectonic units of different dimensions, generally dipping towards the North. It is possible to recognise units belonging to the High-Tatric (Tatricum), Krizna (Sub-Tatric, Fatricum) and Choc (Hronicum) tectonic nappes, which were transported from the South during post-Lower Turonian movements. High-Tatric units built the highest, rocky part of Tatra Mts. named - wierchy, Križna and Choč units built the lowest, covered by forests hills named regle. Main features of the geological structure of the Tatra Mts. are well visible on a panorama from the Gubalowka Hill.














Geología

El Tatra del Oeste se construye de piedras calizas y de pizarras cristalinas. Usted puede encontrar aquí muchas cuevas que el más grandes de ellas son Fría y Negra, tienen longitud de cerca de 5 kilómetros. Aquí está también el valle más largo de Tatra Polaco Valle Chochołowska, y el pico más alto de esta parte de las montanas de Tatra es Bystra (2250 m n.p.m.).
El Tatra Alto se construye de granitos, aquí son los picos más altos, los lagos más grandes y más profundos. El lago más grande es Morskie Oko (el área asciende 34.9 has), el más profundo y el más largo es Wielki Staw en el Valle de Pięciu Stawów Polskich 79.3 m de profundo, longitud de los 998m.



Geologia

Całe Tatry należą do młodych gór tzw. fałdowych, powstałych jednocześnie ze zbliżonymi do nich budową Alpami. Tatry utworzone są z dwóch zasadniczych rodzajów skał, które powstawały w różnych okresach i są różnego pochodzenia. Do starszych należą skały tzw. trzonu krystalicznego zbudowanego ze skał magmowych zastygłych we wnętrzu ziemi pod przykryciem innych skał, spod których, dzięki ruchom górotwórczym skorupy ziemskiej i siłom erozji, wydostały się na powierzchnię. Ich najbardziej charakterystycznym przedstawicielem są granity. Młodszy od nich jest tzw. płaszcz skał osadowych utworzony z wapieni i dolomitów - skał powstałych z opadających na dno morza skorupek drobnych organizmów i sprasowanych tam olbrzymim ciśnieniem wody.

Description

Description

The area is a well-known winter sports area, with resorts such as Poprad and the town (Mesto) Vysoké Tatry in Slovakia (in English literally (Town of the) High Tatras; created in 1999 and including the former separate
resorts Štrbsk Pleso, Starý Smokovec, and Tatranská Lomnica), and Zakopane, the "Winter Capital" of Poland.
The Tatras consist of:
- Western Tatras (Slovak: Západné Tatry, Polish: Tatry Zachodnie)
- Eastern Tatras (Východné Tatry, Tatry Wschodnie), which consists of:
* High Tatras (Vysoké Tatry, Tatry Wysokie)
Belianske Tatras (Belianske Tatry, Tatry Bielskie).
* The High Tatras, with their 24 (or 25) peaks over 2500m above sea level, are, together with the Southern Carpathians, the only mountain ranges with an Alpine character in the whole 1200km length of the Carpathian Mountain range.
The Tatras should be distinguished from another Slovak mountain range, the Low Tatras (in Slovak Nízke Tatry), situated south of the Tatras. Sometimes, however, the term 'Tatras' is used freely to refer to both the Tatras and the Low Tatras.
The Tatra Mountains (especially the High Tatras) are known to have undergone four glaciations. The most extensive transformations were caused by a glacier 100-230 m thick; the most apparent features of this process are the numerous cirques and mountain lakes. The mountains were shaped by glacial erosion, which formed many alpine cliffs, some up to 1,000 m high.


Descripción

La región es muy conocida por ser un área de deportes de invierno, con resort tales como Poprad y la ciudad de Vysoké Tatry en Eslováquia (literalmente en español (Ciudad de los) Altos Tatras; creada en 1999 e incluyendo los resorts anteriormente separados de Štrbské Pleso, Starý Smokovec y Tatranská Lomnica), y Zakopane, la "Capital de Invierno" de Polonia.
Los Tatras consisten en los Tatras Occidentale (eslovaco: Západné Tatry, polaco: Tatry Zachodnie) y los Tatras Orientales (Východné Tatry, Tatry Wschodnie). Los Tatras Orientales, que a su vez, consisten en los Altos Tatras (Vysoké Tatry, Tatry Wysokie) y los Tatras Belianske (Belianske Tatry, Tatry Bielskie). Los Altos Tatras, con sus 24 (o 25) picos por encima de 2.500 metros de altura, son, juntamente con los Cárpatos del Sur, la única cordillera con una característica alpina en todos los 1.200 km de extensión de los Cárpatos.
Los Tatras deberian de ser distinguidos de otra cadena de montañas de Eslováquia, como los Bajos Tatras (en eslovaco Nízke Tatry), situados al sur de los Tatras. Algunas veces, porém, o termo 'Tatras' se usa libremente para referirse tanto a los Tatras, propiamente dichos, como a los Bajos Tatras.
El Parque Nacional de los Tatra Eslovacos (Tatranský národný park) fue fundado en 1949 y se encuentra contíguo al Parque Nacional de los Tatra Polacos (Tatrzański Park Narodowy) que fue fundado en 1954. Las dos áreas juntas entraron en la lista de Reservas de la Biosfera de la UNESCO en 1993.
El 19 de noviembre de 2004, una gran parte del bosque de la parte sur de los Altos Tatras fue devastada por un fuerte vendaval de más de 100 mph. Tres millones de metros cúbicos de árboles fueron arrancados, dos personas murieron y muchas aldeas delos Altos Tatras fueron destruidas. El bosque sufrió aún más daños por el incendio forestal que siguió, y a la ecologia local le llevará muchos años hasta que se recupere totalmente.


Opis

Tatry stanowią najwyższą część pasma górskiego Karpat (Karpaty Zachodnie). Długość Tatr mierzona od Przełęczy Huciańskiej (ok. 900 m n.p.m.) do wschodnich podnóży Kobylego Wierchu, a ściślej Przełęczy Ździarskiej (1075 m n.p.m.) wynosi w linii prostej 53 km, a ściśle wzdłuż grani 80 km. Tatry objęte są ochroną w ramach Tatrzańskiego Parku Narodowego, a także Światowego Obszaru Biosfery. Ponadto, te jedyne w Polsce góry typu alpejskiego w ramach Europejskiej Sieci Natura 2000 stanowią specjalny obszar ochrony siedlisk i obszar specjalnej ochrony ptaków.

Tatra Mountains

Tatra Mountains

The Tatra Mountains, Tatras or Tatra (Tatry in both Slovak and Polish), constitute a mountain range which forms a natural border between Slovakia and Poland. They occupy an area of 750km², the major part of which lies in Slovakia. The highest Tatra peak, at 2655m, is Gerlachovský štít, located in Slovakia. Rysy, at 2499m, is the highest Polish peak.
The Tatra Mountains are the highest mountain range in the Carpathian Mountains. Although considerably smaller than the Alps, they are classified as having an alpine landscape. Their high mountain character, combined with great accessibility, makes them popular with tourist and scientists.

Montes Tatras

Los montes Tatra, Tatras ó Tatra (en polaco y eslovaco Tatry), forman una cordillera en la frontera de Polonia y Eslovaquia y el sector más alto de los Cárpatos. La mayor parte de los picos más altos de la cordillera estan situados en Eslováquia; los mayores lagos de estas montañas se pueden encontrar en Polonia. El pico más alto de los Tatra es el Gerlachovský štít, (anteriormente llamado pico de Franz Joseph) y tiene 2.655 metros de altura, en Eslováquia. El Rysy, con una altura de 2.499 metros, es el pico más alto de Polonia (en la frontera polaco-eslovaca).

Tatry

Najwyższe pasmo w łańcuchu Karpat (Karpaty Zachodnie). Powierzchnia Tatr wynosi 785 km², z tego 175 km² (ok. 25%) leży w granicach Polski, ok. 610 km² (75%) na terytorium Słowacji. Długość Tatr mierzona od Przełęczy Huciańskiej (ok. 900 m n.p.m.) do wschodnich podnóży Kobylego Wierchu, a ściślej Przełęczy Ździarskiej (1075 m n.p.m.) wynosi w linii prostej 53 km, a ściśle wzdłuż grani głównej 80 km.
Tatry są objęte ochroną przez ustanowienie na ich obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego.
Tatry dzielimy na:
- Tatry Zachodnie – Grześ, Kasprowy Wierch, Czerwone Wierchy, Ornak
- Tatry Wschodnie:
* Tatry Wysokie – Gerlach (2655 m n.p.m.), Rysy (2499 m n.p.m.; po stronie słowackiej 2503 m n.p.m.), Świnica, Kościelec, Mnich, Granaty, Kozi Wierch
* Tatry Bielskie – Hawrań, Płaczliwa Skała, Murań (Słowacja).
Granicą pomiędzy Tatrami Zachodnimi a Wschodnimi jest przełęcz Liliowe oraz Dolina Suchej Wody (w granicach Polski) i Dolina Cicha (po stronie Słowacji). Tatry Bielskie od Wysokich oddziela Przełęcz pod Kopą.